Mô hình nuôi trùn quế tại nhà đã được nhiều bà con chăn nuôi áp dụng để góp phần giảm thiểu chi phí sản xuất, xử lý môi trường và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho gia đình. Dưới đây là các bước cách nuôi trùn quế tại nhà phù hợp hộ chăn nuôi, gia đình bà con có thể tham khảo:

 1. Xây dựng chuồng trại nuôi

Cũng giống như các mô hình nuôi trùn quế theo công nghệ mới, nhưng vì mục đích kinh tế khác, để phù hợp cách nuôi trùn quế tại nhà thì chuồng trại nuôi cũng sẽ được xây dựng trên nền tảng nguyên vật liệu và điều kiện sẵn có của gia đình mà tiến hành xây dựng thiết kế phù hợp.

• Vị trí chọn nuôi trùn: cần chọn nơi đất cao ráo, thoáng mát và nền đất cứng để tạo chất nền tốt nuôi trùn, có thể chọn trước tán cây lâu năm (cây công nghiệp, cây ăn quả, sau nhà có bóng râm…).
• Mái che: chuồng cần có mái che mưa, che nắng để không làm ảnh hưởng đến độ ẩm trong quá trình nuôi trùn.
• Nền chuồng bên trong cao hơn nền ngoài chuồng, nếu bà con có sẵn chuồng bò, gà, lợn cũ… đều có thể tận dụng để nuôi được hoặc có thể nuôi trong chậu, thùng xốp chỉ cần đảm bảo thoát nước tốt.
• Trùn quế rất thích môi trường kín tối, thoáng mát, có ẩm độ thích hợp thì chúng sẽ phát triển rất nhanh.

2. Chuẩn bị trùn quế giống

Bà con có thể tìm mua trùn quế giống (mua trùn quế giống, sinh khối trùn quế, trùn giống tươi…) ở những nơi đáng tin cậy để đảm bảo chất lượng con giống, hạn chế trùng huyết, khỏe mạnh, ít bệnh, thích ứng tốt với nhiều loại phân chăn nuôi, rác hữu cơ, thổ nhưỡng,….  nơi chuẩn bị nuôi trùn quế tại nhà.
Mật độ thích hợp để chuẩn bị: 25-40 kg trùn sinh khối cho 1 mét vuông, 10m² cần 15kg thức ăn cho một ngày. Sau 2 tháng kết quả tạo ra 750kg phân trùn và 160kg trùn sinh khối.

3. Quy trình nuôi, chăm sóc và thu hoạch nuôi trùn quế tại nhà

1. Chuẩn bị dụng cụ nuôi
   – Chĩa 6 răng (cào): đây là dụng cụ dùng để xới, chăm sóc và thu hoạch trùn. Có thể dùng dụng cụ khác nhưng tránh làm ảnh hưởng đến trùn nuôi.
   – Tấm che phủ: thường là bằng bao tải loại không tráng ni lông, đay hoặc chiếu cối là tốt nhất (đảm bảo độ tối và thông thoáng). Thường trùn bắt đôi và sinh sản trên bề mặt luống nhưng phải ẩm và tối. Do đó người ta phải dùng tấm che phủ vừa tạo bóng tối để trùn liên tục lên ăn thức ăn và sinh sản để tăng sinh khối nhanh.
   – Thùng tưới: dùng thùng có vòi hoa sen hoặc tưới bằng rổ cho nước đều.
   – Gáo múc thức ăn cho trùn ăn có thể sử dụng ca múc nước bằng nhựa, mũ bảo hiểm cũ có cán làm bằng tre, trúc… dài khoảng 1-1.5m tùy theo kích thước chuồng.
   – Thùng ủ phân: nên dùng thùng sơn loại từ 40 lít trở lên, dụng cụ nào có thể chứa phân hoặc có thể xây hố ủ phân. Thùng ủ phân và hố ủ nên đặt gần luống nuôi trùn để tiện việc cho trùn ăn.
2. Chất nền nuôi trùn quế tại nhà
   Chất nền là nơi cư trú ban đầu của trùn và cũng là thức ăn đầu tiên của trùn. Trước khi thả trùn hoặc sau khi thu hoạch trùn và phân trùn để khi nuôi đợt tiếp theo đều phải rải chất nền vào luống nuôi. Chất nền tốt nhất là phân bò cũ, phân trâu cũ,… Bà con mình rải một lớp dày khoảng 3-5cm xuống đáy nền chuồng để chuẩn bị nuôi trùn.
3. Cách thả giống trùn quế tại nhà
   Sau khi chuẩn bị mọi thứ hoàn tất tiếp theo là rải trùn giống xuống (sinh khối, trùn tươi), rải đều lớp sinh khối (trùn có cả kén trùn, môi trường sống của trùn, tầng gần mặt luống) dày khoảng 8-10cm. sau đó bà con dùng chiếu cói cũ hoặc bao tải đậy lên mặt luống, sau 1 ngày thì mở ra và cho trùn ăn bằng phân bò hòa với nước lã dạng hơi lỏng, múc thành từng ô nhỏ, thành từng hàng (không rải kín khắp bề mặt để tạo độ thông thoáng cho luống). Cần lưu ý là nước phải sạch không bị ô nhiễm hay nhiễm kim loại nặng nhiều quá.
4. Cách cho trùn ăn
   – Chuẩn bị thức ăn: từ phân bò, trâu,… bà con cho phân vào thùng, chậu, hố đã chuẩn bị sẵn để chứa thức ăn cho trùn ủ trước khoảng 1 tuần, sau đó cho nước vào ngâm ở dạng đặc sệt, ngâm càng lâu càng tốt.
   – Sau đó bà con dùng phân ủ sẵn này để cho trùn ăn: rải thức ăn lên mặt thành từng hàng 3-5cm, tránh rãi đều mặt sẽ không còn chỗ thở cho trùn. Sau đó đậy phủ lại như ban đầu để trùn bò lên ăn vì nó thích tối và thông thoáng, tránh để ánh sáng vào.
5. Cách chăm sóc nuôi trùn quế tại nhà
   – Sau 1-2 ngày bà con cứ thường xuyên kiểm tra nếu thấy thức ăn đã xốp nghĩa là trùn đã ăn hết thức ăn. Vậy nên cần tiếp tục cho ăn như lần đầu, phải thường xuyên kiểm tra và cho trùn ăn ngay sau khi thức ăn hết tránh để trùn quá đói, trùn sẽ chết hoặc bò đi.
   – Đặc biệt bà con cần lưu ý: phải thường xuyên kiểm tra ẩm độ, không để cho luống trùn quá ẩm hoặc quá khô. Và kiểm tra phân trùn ở phía dưới đáy chuồng xem có hiện tượng thối hay chua không. Nếu có phải tiến hành thu phân trùn cũ và tiến hành nuôi trùn lại bình thường.
   – Bên cạnh đó cần có biện pháp phòng tránh thiên địch của trùn là Cóc, Dế, Gà, Chuột… để không bị thiệt hại trong quá trình nuôi trùn.
6. Cách thu hoạch trùn quế tại nhà
   – Sau 30 ngày nuôi trùn, bà con có thể tiến hành thu hoạch trùn quế bằng cách.: gạt lớp trên cùng là trứng và kén trùn bốc lớp tiếp theo ra khoảng 8cm ra chậu hoặc nền gạch chờ khoảng 7-10 phút trùn chui xuống dưới đáy, sau đó gạt lớp bồi cho đến khi lượng trùn đủ để sử dụng cho vật nuôi.
   – Sau 2-3 tháng cần tiến hành thu phân trùn bằng cách gạt lớp trên cùng và lớp giữa khoảng 15cm. Tiếp theo bốc toàn bộ phân trùn ra chỗ khác, số phân trùn này vẫn còn lẫn rất nhiều trứng và kén trùn. Do vậy, bà con nên rải một lớp phân bò loãng trên bề mặt để nhử trùn ra. Cứ khoảng 3-4 ngày thu 1 đợt trong thời gian 21 ngày. Số phân trùn còn lại nếu vẫn còn thấy lẫn trùn thì bà con bốc đem ra nền gạch hoặc bạt vun thành đống nhỏ (bốc ra ngoài trời có ánh sáng nhưng tránh không để nơi có nắng to, gắt quá sẽ làm trùn chết) chờ khoảng 7-10 phút thì trùn chui xuống dưới, gạt phân ở trên ra thì sẽ thu được trùn và phân trùn đã xử lý sạch.

4. Những đều cần biết cách nuôi trùn quế tại nhà

• Bà con không được dùng nước vôi, nước xà phòng để pha vào phân vì sẽ làm trùn chết và bỏ đi.
• Không nên trộn thức ăn trùn với các loại lá cây, rau thơm, vỏ cam, vỏ quýt, các loại lá bạc hà hoặc những chất gây cay sẽ làm trùn chết
• Bảo vệ trùn trước sự tấn công của các loài thiên địch cóc, nhái, gà, dế, chuột…tránh xa khu vực nuôi trùn. Còn nếu thấy có kiến xuất hiện quanh đó thì tức có trùn chết nên dùng dầu hỏa (dầu lửa) nhỏ quanh luống nước chuồng trại để không gây hại cho trùn còn sống, hoặc có thể xây rãnh nước xung quanh luống, chuồng trại nuôi.
• Thường xuyên kiểm tra độ ẩm luống nuôi trùn bằng cách lấy một ít phân trên luống nhanh tay nắm chặt lại nếu thấy có rò rỉ ra ở kẽ tay là độ ẩm vừa đủ, nếu không có là luống trùn bị khô cần bổ sung ẩm.
• Sau khi cho ăn thì bà con mình nên đậy lại và dùng thùng vòi sen tưới đều khắp mặt luống nuôi. Còn nếu nước ở tay chảy ra nhiều tức là luống nuôi có ẩm độ quá cao thì bà con nên giảm bớt lượng nước ủ trong hố ủ phân.
• Khi nuôi trùn cứ sau 1 tuần bà con dùng tay hoặc cào sáu răng để xới lớp bề mặt chứa trùn lên để tránh ngộ độc khí cho trùn.
• Đặc biệt không được cho trùn ăn phân có lẫn nước tiểu trâu bò vì nó gây chết trùn (vì vậy phân trâu, bò tươi cần qua xử lý ủ để làm loãng, giảm nước tiểu trong phân).
• Thức ăn tốt nhất để nuôi trùn là phân trâu, bò sau khi đã ủ tại hố ủ 1 tuần trở lên (càng lâu càng tốt). đối với phân lợn, phân gà… phải ủ ít nhất từ 15-21 ngày.

5. Cách sử dụng trùn và phân trùn tại nhà trong chăn nuôi

1. Trong chăn nuôi (gà, vịt, cá…)
   – Khai thác trùn tinh (là trùn không có kén trùn và phân trùn có thể phối trộn trực tiếp trong thức ăn của động vật, các loài gia cầm nuôi thả vườn, ao cá) hoặc là bỏ vào chậu cám ngô, cám gạo đem đi phơi khô để dành cho động vật ăn dần.
   – Khối lượng cho ăn thích hợp:
   1. Đối với gà, vịt, ngan, ngỗng cho ăn sống khoảng 10 con trùn/con/ngày.
   2. Đối với lợn ăn 100g trùn/ngày.
2. Tác dụng của phân trùn
   – Cải tạo đất bạc màu giúp tăng tỉ lệ nảy mầm, kích thích cây trồng phát triển tốt, giảm thiểu sâu bệnh hại, cải thiện và tăng năng suất cây trồng và tăng hiệu quả kinh tế.
   – Phù hợp cho trồng rau sạch tại nhà, bón lót cây ăn trái, trồng hoa kiểng các loại, làm giá thể trồng rau mầm…

Kiều Nga/Chí Tài – TTS