Tag: nuôi trùn quế
Báo Thanh Niên: “8X nuôi trùn quế doanh thu hơn 3 tỉ đồng/tháng”
Với trên 100 ha nuôi trùn quế, anh Nguyễn Công Vinh (36 tuổi, H.Châu Thành, Tiền Giang) có doanh thu hơn 3 tỉ đồng/tháng.
Rẽ hướng làm giàu từ nông nghiệp
Tốt nghiệp ngành công nghệ thông tin Trường ÐH An Giang, rồi có việc làm ở TP.HCM với mức lương hàng chục triệu đồng mỗi tháng nhưng niềm đam mê làm giàu từ nông nghiệp vẫn luôn cháy bổng đối với anh Vinh. Cuối năm 2016, nhận thấy trùn quế là mắc xích quan trọng trong nền nông nghiệp hữu cơ và xu hướng sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, anh quyết định nghỉ việc, về quê khởi nghiệp từ trùn quế.
 |
| Anh Vinh (trái) tại trang trại trùn nuôi thịt và lấy phân. Ảnh: DUY TÂN |
Anh Vinh cho biết việc xây dựng chuồng nuôi rất quan trọng, chiếm 50% hiệu quả trong việc nuôi trùn quế. Chuồng nuôi phải thiết kế có chiều cao 4 – 6 cm, nền lót cát cao 5 cm, trong lớp cát lót lưới. “Hầu hết các cách xây dựng chuồng nuôi tôi đều thử nghiệm và cuối cùng cách xây hiện tại là hiệu quả cao nhất, gấp 4 lần so với cách xây thông thường bằng bạt, bê tông…”, anh Vinh chia sẻ.
Hiện nay tổng diện tích trang trại và các “vệ tinh” liên kết nuôi trùn quế của anh Vinh trên 100 ha, trải dài nhiều tỉnh, thành phía nam. Anh Vinh thành lập 4 trang trại, đầu tư hệ thống máy móc tiên tiến để sản xuất phân trùn.
Anh tận dụng phế phẩm thực vật như rau quả giập hư… rồi xử lý bằng công nghệ lignin để thu đạm thực vật và lấy đạm này nuôi trùn. Sử dụng thêm men vi sinh nhập khẩu từ Israel cộng với mật mía đường ủ hơn 3 tuần cho ăn.
Chỉ cần 100 m2 mỗi tháng, bà con có hơn 100 kg trùn sinh khối và thịt, vài tấn phân trùn thì thu nhập đã lên đến chục triệu đồng. Ngoài ra có thể tận dụng để nuôi gia cầm và dùng phân bón cho cây trồng trong vườn nhà để tăng thu nhập. Bà con trong chuỗi liên kết thành công là tôi thành công.
Anh Nguyễn Công Vinh (36 tuổi, H.Châu Thành, Tiền Giang)
“Với công nghệ chăn nuôi này, hiệu suất trùn thịt đạt đến 2 kg/m2, gấp 2 lần phương pháp nuôi thông thường. Đặc biệt, loại men này giúp phân trùn quế có chứa các chất đa trung vi lượng, a xít amin, hệ vi sinh vật qua ruột trùn giúp cải tạo đất rất tốt; phân trùn quế không chứa hàm lượng kim loại nặng nên rất được ưa chuộng sử dụng trong nông nghiệp công nghệ cao, phục vụ trồng cây trái xuất khẩu”, anh Vinh cho biết.
Tạo ra nhiều sản phẩm từ phân trùn
Về cách thu hoạch, thịt trùn khoảng 1 tháng thu hoạch 1 lần, hớt lớp sinh khối trên bề mặt, bỏ vào tấm manh ở ngoài ánh sáng để trùn chui vào đáy manh và thu hoạch bán thịt. Phân trùn 3 tháng thu hoạch 1 lần, hớt lớp sinh khối bề mặt sang một bên, thu hoạch lớp dưới là phân trùn. Sau đó đưa vào quy trình sản xuất để làm ra phân bón.
 |
| Sản phẩm phân trùn quế được thị trường ưa chuộng |
Hiện thịt trùn được bán cho các trại nuôi tôm, cua đinh, lươn, cá, ba ba… và các công ty làm thức ăn cho gia súc. Riêng phân trùn được bán cho các nông trại trồng theo hướng công nghệ cao trong nhà kính khắp các tỉnh, thành trong cả nước.
“Phân trùn không chứa kim loại nặng, những trái cây xuất khẩu sang nước ngoài đều được sử dụng phân trùn trồng nên rất được ưa chuộng. Nhà vườn trồng cây có múi sử dụng rất nhiều. Vì vậy, thịt và phân trùn đều không đủ đáp ứng nhu cầu rất lớn từ thị trường”, anh Vinh phấn khởi.
Hiện mỗi tháng trang trại của anh Vinh xuất bán trên 500 tấn phân trùn quế với giá từ 3,5 – 5 triệu đồng/tấn, trên 15 tấn trùn thịt với giá từ 50.000 – 60.000 đồng/kg. Ngoài ra, anh còn bán giống và nhiều sản phẩm độc quyền khác do anh sản xuất từ phân trùn. Nhờ đó doanh thu mỗi tháng hơn 3 tỉ đồng.
Bên cạnh việc xây chuồng nuôi trùn quế bán thịt, bán phân, anh Vinh còn trồng vườn dừa xiêm, dừa dứa và dùng phân trùn để bón. Dưới mương, anh nuôi các loại cá diêu hồng, cá bống tượng… lấy trùn quế làm thức ăn cho cá. Hiện anh còn làm ra gần 20 sản phẩm từ phân trùn phối trộn tạo ra như: đất sạch, phân trộn, phân trùn nén viên, phân rơm…
Theo anh Vinh, dù nhiều doanh nghiệp gặp khó trong đại dịch Covid-19 nhưng riêng cơ sở sản xuất thịt và phân trùn của anh ít chịu ảnh hưởng, bởi nhu cầu thị trường rất lớn. Hiện trang trại của anh có 70 nhân viên làm việc với mức lương khá.
Bí quyết làm giàu không giữ riêng mình, anh Vinh còn hỗ trợ hàng ngàn người trẻ, sinh viên đam mê khởi nghiệp từ chăn nuôi đến tham quan, học hỏi tại trại, sẵn lòng chia sẻ kinh nghiệm và bí quyết nuôi đạt hiệu quả. Giá cả, con giống anh cũng bán rẻ hơn để bà con dễ tiếp cận.
Anh Vinh còn liên kết với hơn 200 hộ nông dân nuôi trùn quế ở các tỉnh, thành miền Tây, đồng thời mở thêm chi nhánh với quy mô lớn để cùng làm giàu.
“Chỉ cần 100 m2 mỗi tháng, bà con có hơn 100 kg trùn sinh khối và thịt, vài tấn phân trùn thì thu nhập đã lên đến chục triệu đồng. Ngoài ra có thể tận dụng để nuôi gia cầm và dùng phân bón cho cây trồng trong vườn nhà để tăng thu nhập. Bà con trong chuỗi liên kết thành công là tôi thành công. Do đó, tôi chỉ có mong ước làm sao tất cả bà con đã liên kết đều sống khỏe với nghề nuôi trùn quế”, anh Vinh phấn khởi nói.
Ông Dương Minh Luân, Phó chủ tịch xã Thân Cửu Nghĩa (H.Châu Thành, Tiền Giang), đánh giá: “Mô hình này đem lại hiệu quả kinh tế rất cao, hầu hết các phế phẩm chăn nuôi như phân bò, phân heo… đều xử lý được hết. Hội nông dân xã cũng tổ chức cho các hội viên nông dân tham quan và có thể nhân rộng mô hình để phát triển kinh tế”.
Theo Báo Thanh Niên: https://thanhnien.vn/8x-nuoi-trun-que-doanh-thu-hon-3-ti-dong-thang-post1421986.html
Nuôi trùn quế bằng cám
Thức ăn cho trùn quế rất đa dạng từ các loại rau củ quả, xác bã thực vật, rác thải nông nghiệp đến bìa carton, xác bã mía, giấy vụn, vải mục, những loại có nguồn gốc làm từ thực vật. Tuy nhiên một điều rất quan trọng mà người nuôi trùn quế vì mục đích thương mại nên biết đến để nuôi trùn thành công hiệu quả cao. Trùn quế có thể ăn được rất nhiều loại thức ăn nhưng chất lượng phân trùn được tạo ra lại phụ thuộc hoàn toàn vào lượng thức ăn mà người nuôi dùng để cho trùn ăn. Để thành phần dinh dưỡng có trong phân trùn được tạo ra giàu dinh dưỡng, nhiều khoáng chất cần thiết để sử dụng bón cho cây trồng và vật nuôi ăn thì phải quan tâm đến thức ăn ban đầu cho trùn ăn là những loại nào, có giàu đạm, dướng chất thiết yêu hay không, vì trùn quế được xem như một bộ máy dùng để phân giải các chất dinh dưỡng trên thành một dạng dinh dưỡng dễ dàng cho cây trồng hấp thu và mốt số axit amin được bổ sung thêm từ trong nước bọt của trùn quế giúp phân trùn thải ra dồi dào dưỡng chất. Vì thế nên thức ăn cho trùn rất quan trọng trong việc quyết định chất lượng và thành phần dinh dưỡng có trong phân trùn thải ra có thât sự tốt hay không, và hàm lượng đạm có cao hay không. Vậy nên cho trùn quế ăn thì trong thức ăn của trùn quế điều đầu tiên không thể thiếu đó là phân gia súc, gia cầm chứa hàm lượng đạm cao. Thế cho nên trong thức ăn của trùn quế để tăng hiệu quả sản xuất phân trùn người nuôi thường sẽ bổ sung thêm cám gạo vào cho trùn ăn để tăng giá trị dinh dưỡng có trong phân trùn, tận dụng từ lượng thức ăn cho bò còn thừa lại đem cho trùn ăn, hoặc có thể trực tiếp cho trùn ăn bổ sung chiếm 10% trong khấu phần ăn chính của trùn quế rất tốt cho trùn quế phát triển nhanh.
- Vậy trong cám gạo thành phần dinh dưỡng có những gì mà lại đem lại nhiều lợi ích như vậy?
+ Cám gạo được chiết tách từ quá trình xay xát lúa gạo, sau khi tách lớp vỏ trấu ra khỏi hạt gạo thì ta được gạo lứt có màu nâu, tiếp tục tách phần màu nâu đó để hạt gạo sáng bóng, dễ ăn hơn thì phần màu nâu đó chính là cám hay còn gọi là cám gạo, trong cám này rất giàu pentosan, đặc biệt là arabinoxylan. cám gạo chứa hàm lượng dầu cao và có giá trị dinh dưỡng đáng kể khi bổ sung vào khẩu phần cho vật nuôi; nhưng phần dầu trong cám gạo rất dễ bị oxy hóa ,là nguyên nhân làm cho vật nuôi kém ăn hoặc bỏ ăn , đặc biệt là ở vật nuôi còn nhỏ vì vậy khi cho trùn ăn cám chỉ nên bổ sung kèm thức ăn chính với tỉ lệ nhất định 10% trong khẩu phần, khi cho trùn ăn, bò ăn cám gạo nên được dùng hết hoàn toàn sau vài ngày cám gạo sản xuất ra nếu chưa được qua hệ thống bảo quản chất chống oxy hóa. Cám gạo là một nguyên liệu có giá trị vì nó chứa khoảng 14% protein thô, 7 – 10% xơ thô và có đến 17% dầu, một loại ngũ cốc giàu phytate vì thế nên cám gạo chính là thức ăn bổ sung cho trùn quế nhằm mục đích bổ sung thêm vi khoáng chất cần thiết ngoài đạm cho phân trùn. Ngoài những thành phần dinh dưỡng nói trên, cám gạo còn chứa một lượng vitamin E, vitamin B6, vitamin B1, Canxi… vì vậy mà cám gạo còn được dùng trong các sản phẩm làm đẹp của các chị em phụ nữ.
- Cách cho trùn quế ăn cám gạo
+ Sử dụng gáo dừa, dụng cụ múc phân để cho trùn ăn theo cách rải thành từng dệt không được rãi hết lớp mặt của luông nuôi sẽ làm môi trường nuôi trùn không thông thoáng dễ làm ngạt trùn và chết ảnh hưởng đến năng suất thu hoach.
+ Tương tự với các loại thức ăn khác cám gạo cũng được cho trùn ăn ở dạng bột loãng hòa với nước cho trùn dễ ăn, hoặc có thể trộn với bã sắn thành dạng nhão múc cho trùn ăn giúp trùn lớn nhanh rút ngắn thời gian thu hoạch. Sau khi cho trùn ăn xong có thể rải thêm một lớp bìa carton hoặc lưới thoáng giúp luống trùn luôn giữ được ẩm độ thích hợp. Bà con không nên quên là sau khi cho trùn ăn xong phải dùng bạt hay vải che đậy mặt trên của luống trùn lại, làm tăng độ tối mặt luống nuôi thì trùn mới bò lên ăn thức ăn. Do đặc tính của trùn quế là sợ ánh sáng.
+ Có thể trộn chung cám gạo với phân bò, phân trâu hoặc cho ăn xen kẽ ngày với phân trâu ,bò, thường xuyên kiểm tra xem thức ăn còn không để bổ sung kịp thời cho trùn ăn, tránh không để trùn đói vì chúng sẽ bò đi, nếu phần mặt trên cùng của luống đã xốp thì trùn đã ăn hết thức ăn có thể bổ sung thêm cho trùn ngay sau đó.
- Cho trùn quế ăn cám gạo kích thích trùn quế ăn nhiều tăng nhanh mật độ trùn trong luống nuôi, sinh sản nhanh, cám gạo thường được bổ sung vào giai đoạn sau khi thu hoạch trùn trưởng thanh chỉ còn trùn con, trứng và kén trùn thúc đẩy sinh khối nhân nhanh số lượng. Tuy nhiên cũng đừng nên quá lạm dụng thức ăn bổ sung này mà không cho trùn ăn chất độn và thức ăn chính từ nguồn phân gia súc…
- Điều thuận tiện của việc cho trùn quế ăn cám gạo là khi mua về có thể cho ăn ngay mà không cần qua giai đoạn ủ
- Trùn quế ăn cám gạo có thể dùng con trùn để làm thuốc cho người được, nếu vì mục đich thương mại thì việc bổ sung cám gạo cho trùn là hoàn toàn thích hợp, tăng hiệu quả kinh tế mà còn là sản phẩm sạch nuôi trùn sạch.
Hữu Lai – TTS
Đặt hàng online
Đến trực tiếp các trang trại
Gọi 0945.777.900
https://tratrasa.vn
Thời điểm thu hoạch trùn quế và phương pháp bảo quản trùn sau thu hoạch
- Khi nuôi trùn quế có rất nhiều thắc mắc mà người nuôi luôn muốn tìm hiểu rõ đó là khi nuôi trùn bao lâu thì thu hoạch được, vậy để làm sao nhận biết được trùn quế đã đủ tuổi thu hoạch, mật độ đủ nhiều và sau khi thu hoạch trùn đó được bảo quản ra làm sao.
- Trùn quế là một loài sinh vật đất mắn đẻ, dễ nuôi, dễ chăm sóc, tuy nhiên bà con cũng nên tìm hiểu kĩ một số kĩ thuật trong quá trình nuôi trùn sẽ giúp cho việc nuôi trùn thành công, đem lại lợi nhuận cao cho bà con. Trùn quế cũng như các loài vật khác khi nuôi một thời gian cần phải thu hoạch trùn để làm giảm bớt mật độ có trong sinh khối nuôi, chỗ ở sẽ bị chật hẹp nếu bà con để mật sộ trùn quá nhiều trên một mét vuông sinh khối trùn nuôi trong luống. Vậy nên bà con cần lưu ý khi trùn đến độ tuổi thu hoạch thì phải thu hoạch chúng ra khỏi luống nuôi, nếu đem đi thương mại thì bảo quản để thương mại trùn, còn tiếp tục làm giống và nhân luông mới thì thu hoạch toàn bộ sinh khối trùn đem ra luống mới nhân số luongj lên tiếp tục.
- Đối với các loài vật nuôi khác thì việc thu hoạch và đến ngày có thể bán đi được để thu lợi nhuận dược hay không bà con có thể xác định bằng mắt thường nhìn và nhận định được điều đó, tuy nhiên đối với trùn quế thì hoàn toàn khác do trùn nằm trong luống, chứa sinh khối trùn bao gồm cả trùn trưởng thành, kén, trứng trùn và cả thức ăn cho trùn ăn cho nên để nnhaanj biết luống trùn đẫ đến lúc thu hoạch hay chưa sẽ trở nên khó khăn cho bà con chưa có nhiều kinh nghiệm nuôi trùn, do không có hệ thống dò tìm đo đạc số lượng trùn hiện có bên trong luống nuôi. Bên cạnh đó việc nuôi trùn quế thì cách thức chăm sóc và kĩ thuật nuôi cao thấp khác nhau của người nuôi ảnh hưởng đến thời gian thu hoạch dài ngắn khác nhau vậy nên nếu tính từ thời điểm thả giống và số ngày cho ăn bao lâu để thu hoạch thì không thể chính xác được.
- Vậy nên việc thu hoạch trùn quế ở những mô hình vừa và nhỏ thì người nuôi thường dùng tay để hốt một nắm trùn ở các điểm khác nhau trên mặt luống sau khi trùn đã thải phân hoàn toàn và không còn thức ăn mới bên trên nữa để kiểm tra mật độ rồi xác định bằng mắt và dùng kinh nghiệm mà phán đoán mật độ thật bên trong ô nuôi đó. Cách thứ hai người nuôi có thể xác định mật độ trùn thông qua lượng phân trùn thải ra hàng ngày, so sánh ngày trước và ngày sau khi cho trùn ăn bằng cách xem độ cao của lớp phân trùn tơi xốp bên trên mặt luống sau khi ăn hết thức ăn đã cho ăn cao thấp khác nhau, nếu lớp phân đó nhiều và cao hơn so với ban đầu thì chứng tỏ mật độ trùn bên trong luống đã tăng lên nhanh hay chậm là một phần kinh nghiệm nuôi của bà con có thể xác định được điều này mà cho quyết định là có nên thu hoạch được hay chưa. Cách thứ ba là bà con có thể dùng một que bằng tre hoặc thanh dụng cụ không gây hại đến trùn quế để xới đúng một điểm mà bà con nghi ngờ là mật độ cao nhất để kiểm tra mật độ trùn, với thao tác này cần làm nhanh và kiểm tra bằng mắt thật lẹ, vì nếu chậm thì trùn sẽ tranh thủ trốn xuống phía dưới khi có tác động từ bên ngoài vào. Nhưng những việc này chỉ thích hợp thực hiện đối với những hình thức nuôi trùn ở diện tích vừa và nhỏ.
- Còn đối với những trang trại trùn quế lớn, quy mô rộng hơn, nuôi để bán thương mại thì bà còn cần phải xác định thêm những yếu tố ảnh hưởng đến thời gian thu hoạch trùn dài hay ngắn là
+ Yếu tố về giống trùn quế thả vào ban đầu: cho dù trong chăn nuôi hay trong trồng trọt thì yếu tố giống tốt lúc nào cũng yếu tố hàng đầu quyết định sự thành hay bại việc nuôi trùn. Giống khỏe mới đủ sức bắt cặp tốt, sinh sản nhanh, nhân mật độ nhanh, thời gian thu hoạch từ đó cũng sẽ được rút ngắn, lợi nhuận tăng lên, giảm chi phí cho ăn, đỡ công chăm sóc.
+ Yếu tố chăm sóc và cho ăn những loại thức ăn làm nhanh quá trình sinh trưởng và phát triển của trùn quế: trong lúc chăm sóc và cho trùn ăn thì bà con có bổ sung thêm những loại thức ăn kích thích sức ăn của trùn tăng cao hay không như: cám gạo, cám ngô, bột sắn… cho ăn thường xuyên không để trùn đói, thức ăn chính của trùn được cho ăn từ phân trâu, bò tươi qua ủ 2-3 ngày thì càng tốt.
- Cũng vì đây là một ngành nghề khá còn mới mẻ đang phát triển rầm rộ ở giai đoạn đầu nở rộ, thế nên công cụ máy móc cho ngành nghề nuôi trùn quế này vẫn chưa được nghiên cứu nhiều và áp dụng rộng rãi những thiết bị máy móc hiện đại vào quá trình nuôi trùn. Mong là sau này sẽ có nhiều hơn những nghiên cứu vượt bậc của các chuyên gia, những nhà, trang trại nuôi trùn có nhiều kinh nghiệm sáng chế ra nhiều dụng cụ máy móc phục vụ nghề nuôi trùn này nhiều hơn, và chúng có thể phát triển mạnh mẽ hơn nữa.
- Bảo quản trùn quế sau thu hoạch: trùn quế sau khi thu hoạch tùy vào mục đích sử dụng tiếp theo mà có thể bảo quản đúng cách và thích hợp, nếu bà con dùng để bán thì cho trùn tươi thu hoạch được để vào các túi zip hút hết chân không để bảo quản lạnh, hoặc là trộn trùn quế tươi cùng bột cám, bột ngô để phơi, sấy, nghiền thành bột bảo quản lâu dài, còn mục đích dùng để nhân luống nuôi tiếp theo thì có thể bỏ trùn vào luống, ô mới ngay sau đó mà không qua bảo quản gì cả. Ngoài ra nếu trùn quế nuôi vì phục vụ cho khu vườn tại nhà thì có thể đem cho cá ăn, làm phân bón, dùng làm thức ăn cho gia cầm… ngay sau đó mà không cần qua nhiều khâu bảo quản nào nữa tùy thuộc vào số trùn thu hoạch được nhiều hay ít, có trúng mùa hay không thì mới xác định được cách bảo quản phù hợp.
Hữu Lai – TTS
Đặt hàng online
Đến trực tiếp các trang trại
Gọi 0945.777.900
https://tratrasa.vn
MÔ HÌNH NUÔI BÒ KẾT HỢP NUÔI TRÙN QUẾ
Trong những năm gần đây mô hình nuôi bò kết hợp nuôi trùn quế đã được rất nhiều bà con nông dân triển khai và thực hiện, mang lại hiệu quả kinh tế cao, ổn định cuộc sống gia đình. Đây là một mô hình khép kín mang lại nhiều lợi ích nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí giá thành sản xuất.
Mô hình hướng người nông dân phát triển mô hình trồng trọt, chăn nuôi theo hướng nông nghiệp bền vững, bảo vệ môi trường, an toàn sản phẩm đem lại lợi nhuận cao cho bà con nông dân. Vừa tận dụng được lượng rác thải từ phân bò bỏ đi vừa sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn, chất lượng sản phẩm cao dẫn đến giá thành cũng tăng cao. Vốn đầu tư không nhiều chỉ cần bỏ công chăm sóc, vì vậy mà mô hình nuôi bò kết hợp nuôi trùn quế đang được chính quyền địa phương thúc đẩy và nhân rộng cho bà con nông dân thực hiện, cải thiện cuộc sống , nhất là đối với bà con nông dân vùng có kinh tế khó khăn, vùng sâu vùng xa.
Mô hình được quý bà con áp dụng trong chăn nuôi, làm nguồn kinh tế chính của gia đình. Theo lời truyền tai nhau của bà con nông dân đây là mô hình chăn nuôi: “một vốn bốn lời” . Thay vì theo truyền thống bà con chỉ nuôi bò sau đó phải bỏ đi chất thải từ loài gia súc này thì thật đáng tiếc, lại gây ô nhiễm môi trường sống vì chuồng trại bà con nông dân hay có thói quen xây rất gần với nơi sinh sống của con người. Trong khi đó áp dụng kết hợp giữa mô hình nuôi bò và nuôi trùn quế thì có thể tận dụng tối đa nguồn chất thải không gây ô nhiễm môi trường , góp phần tăng hiệu quả kinh tế, giúp bà con giảm thiểu chi phí trong quá trình sản xuất. Trước tình hình giá thức ăn chăn nuôi đang lên giá thành, trong khi nguồn thực phẩm sạch chất lượng tốt cũng đang tăng giá cao hơn thị trường thịt thông thường. Vì mô hình khép kín này có thể kết hợp trồng cỏ sạch cho bò ăn để đạt chất lượng thịt bò tốt nhất đem ra thị trường tiêu thụ. Bên cạnh đó, trùn quế còn là nguồn thức ăn dồi dạo đạm cho các loài gia súc gia cầm: gà vịt ngan, trâu , bò…nuôi trong nhà.
Những lợi ích vượt trội mà mô hình này đem lại: Xử lý toàn bộ chất thải trong chăn nuôi, sản xuất phân bón vi sinh sạch để bón cho cây trồng và nhất là tận dụng được tối đa nguồn nguyên liệu sẵn có trong vườn: lục bình ủ hoai mục, phân gia súc, phân gia cầm , rơm rạ, kể cả rác thải hữu cơ, rác thải sinh hoạt…Nguồn lợi nhuận thu được là từ bán phân trùn quế cho nông nghiệp, bán trùn tươi với giá cao, cũng như thành phẩm thịt bò sạch, cây trái trong vườn,.. Mô hình đơn giản dễ làm, vốn đầu tư ít mà hiệu quả kinh tế lại cao. Còn đối với một số hộ gia đình chịu bỏ công nuôi trùn quế kết hợp V.A.C thì càng mang lại nhiều lợi ích hơn bởi trùn quế chính là nguồn dinh dưỡng, nguồn thức ăn dồi dào đạm và rất ưa thích của cá cũng như gà vịt , ngan…
Bên cạnh đó không thể bỏ quên tác dụng của phân trùn quế đối với cây trồng. Phân trùn rất giàu dinh dưỡng và khoáng chất cần thiết cho sự sinh trưởng và phát triển của nhiều loại cây trồng, đặc biệt là trồng rau an toàn cho gia đình sử dụng bảo vệ sức khỏe, an toàn tuyệt đối. Lại là loại phân mà cây trồng rất dễ hấp thu tốt hơn nhiều so với việc sử dụng phân bò tươi không qua xử lý.
Sơ lược về những lợi ích thiết thực mà mô hình chăn nuôi kết hợp giữa nuôi bò và nuôi trùn quế mang lại cho bà con nông dân.
+ Nuôi Bò với nguồn nguyên liệu thu được là phân bò tươi, lợi nhuận thu về là bán thịt bò sạch với giá thành cao cho các cửa hàng nông sản sạch phục vụ thị trường hiện nay. Không bị ảnh hưởng bởi giá thị trường giá cả luôn ổn định với giá tốt.
+ Nuôi trùn quế: sản phẩm thu được là phân vi sinh hữu cơ- phân trùn quế, Trùn tươi, trùn sinh khối, lợi nhuận thu được từ bán trùn tươi ( trùn thịt), phân trùn cho cây trồng.
Mối liên quan giữa 2 loài vật này là: Chất thải từ nuôi bò( phân bò) trở thành nguồn thức ăn dồi dào và ổn định cho việc nuôi trùn quế, ngược lại trùn quế cũng được làm thức ăn cho Bò, Trâu , Lợn… còn đối với phân trùn thì dùng để bón cho cỏ trồng làm nguồn thức ăn sạch cho nuôi bò. Ngoài ra nó còn là nguồn thức ăn rất hảo cho gà, vịt, ngan…cá. Vì những tính chất này mà mô hình này được kết hợp rất hoàn hảo trong chăn nuôi để giảm chi phí sản xuất tăng hiệu quả kinh tế. Vì thế nên mô hình chăn nuôi kết hợp giữa chăn nuôi Bò và trùn quế là mô hình được đánh giá rất phù hợp phát triển và là điểm sáng trong nên nông nghiệp nước nhà, góp phần xây dựng nền nông nghiệp bền vững. Nếu biết tận dụng và nhân rộng mô hình này sẽ mang lại nhiều lợi ích cho bà con giúp cải thiện kinh tế gia đình trong xu hướng nông nghiệp phát triển rất nhanh và hiện đại như ngày nay. Bên cạnh đó Việc kết hợp mô hình này cùng với mô hình V.A.C lại càng đem lại nhiều lợi nhuận cho người dân chăn nuôi.
Hữu Lai – TTS
Đặt hàng online
Đến trực tiếp các trang trại
Gọi 0945.777.900
https://tratrasa.vn
Nuôi Trùn Quế bằng Lục Bình
Lục bình hay còn gọi là bèo tây, bèo Nhật Bản, tiếng Hán là thủy phù liên. Cây lục bình – Water hyacinth là loài cỏ đa niên, là thực vật thủy sinh xâm hại các dòng chảy chính trên mặt nước ở vùng Đồng bằng Sông Cửu Long và đông nam bộ. Hằng năm nhiều địa phương phải chi một khoảng kinh phí và nhân lực rất lớn để thu gom lục bình, làm sạch các dòng chảy cho sản xuất nông nghiệp, làm giảm ô nhiễm môi trường.
Cây lục bình có giá trị kinh tế cao nếu ta sử dụng một đúng cách như làm hàng thủ công mỹ nghệ, làm phân bón và làm thức ăn cho trùn quế.
Hiện nay, Lục bình được khai thác nuôi trùn quế phục vụ sản xuất nông nghiệp, góp phần giảm chi phí sản xuất và ô nhiễm môi trường, giải quyết được vấn đề thông thoáng giao thông đường thủy. Bà con vùng sông nước đã tận dụng tối đa nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có để nâng cao hiệu quả kinh tế. Đây là mô hình rất thích hợp áp dụng đối với bà con vùng sông nước, sống ven bờ sông cũng như những nơi có nhiều lục bình.
1/Vì sao lại chọn lục bình để nuôi trùn quế và những lợi ích mà lục bình đem lại.
Lục bình được chọn làm nguồn thức ăn cho trùn quế vì chúng phát triển rất nhanh, dễ nuôi trồng, và là nguồn thức ăn giàu hữu cơ ổn định cho trùn quế. Để lựa chọn việc thu gom lục bình làm thức ăn cho trùn dễ dàng hơn nhiều so với việc thu gom các nguồn thức ăn khác cho trùn quế như phân Trâu, bò, rác thải nông nghiệp…tiết kiệm được công chăm sóc và chi phí sản xuất. Khi trồng lục bình thì không cần chăm sóc nhiều, không lo bệnh hại cũng như việc thức ăn có đủ cho trùn hay không. Đặc điểm quan trọng hơn hết là nguồn phân trùn được tạo ra phải hoàn toàn sạch được dùng trồng rau an toàn, vì thế nên nguồn thức ăn cho trùn ăn cũng phải sạch, không chứa chất độc hại mà lục bình thì đáp ứng được điều kiện đó. Bởi vì nó rất ít bệnh không cần phải phun thuốc trừ sâu, thuốc hóa học. Vì vậy chúng rất an toàn cho trùn quế và các sản phẩm tạo ra từ trùn cũng an toàn.
-Lợi ích mà lục bình đem lại
+ Giảm chi phí sản xuất so với việc nuôi bò để lấy phân nuôi trùn, đỡ công chăm sóc, việc chăm sóc cũng khá dễ dàng chỉ cần bón phân trùn cho lục bình tạo mô hình hoàn toàn khép kín (1-2 tháng bón 1 lần)
+Lục bình có thể trồng được cả trong ao hồ, đất đầm lầy
+Nguồn thức ăn từ lục bình tạo độ ẩm rất tốt cho luống nuôi trùn
+Bổ sung nguồn thức ăn hữu cơ dồi dào cho trùn quế.
2/Cách nuôi trồng lục bình và thu hoạch
-Có thể trồng lục bình trực tiếp trên sông. Suối, ao hồ và ngay cả trên vùng đất đầm lầy. Không cần tưới nước hay bón phân hóa học, không phun thuốc trừ sâu sâu, bệnh. Vì lục bình rất ít nhiễm bệnh, là loài thực vật ưa nước nên chỉ cần tận dụng ao hồ, đầm lầy để trồng thì đã tiết kiệm được thời gian chăm sóc, phun tưới.
– Tận dụng diện tích mặt sông, bờ sông, dùng thân tre, nứa…để chặn lại nuôi trực tiếp ven bờ sông đỡ tốn diện tích. Ao nuôi cá cũng được dùng để nuôi lục bình ở trên bề mặt.
– Việc trồng lục bình khá đơn giản mà lại đem lại nguồn thức ăn lớn và ổn định làm thức ăn cho trùn quế.
-Thu hoạch lục bình:
+ Dùng xuồng ghe để thu hoạch lục bình đối với lục bình được trồng trên ao, hồ ,.. dùng tay vớt.
+Ở bãi đất đầm lầy thì dùng tay thu gom, dụng cụ thu hoạch đơn giản, dễ thực hiện.
3/Cách nuôi trùn quế bằng lục bình
-Có nhiều cách khác nhau để nuôi trùn quế tuy nhiên với nguồn thức ăn từ lục bình thì bà con sẽ tiết kiệm được một khoản kha khá chi phí thức ăn, nhân công và thời gian.
-Lục bình sau khi với về phải pha chế và ủ hoai hữu cơ. Băm nhỏ lục bình ra trộn với phân bò với tỷ lệ 5/5. Để lại 1 ít lục bình làm nơi sống của trùn.
-Thêm chút nước để chất pha trộn có độ ẩm rồi dùng bạt phủ lên. Trong khi ủ lục bình, bà con nên bổ sung thêm sản phẩm sinh học như E.M, men vi sinh để rút ngắn thời gian ủ và pha trộn chất lượng hơn. Sau khi ủ khoảng 20 ngày là có thể lấy ra làm thức ăn cho trùn quế rồi.
-Hoặc đơn giản hơn, lấy lục bình cho vào túi kín, buộc chặt lại và đem phơi nắng. Sau 5-7 ngày có thể cho trùn ăn và dừng ăn 15 ngày trước lúc thu hoạch.
-Trước khi nhân giống trùn, bà con nên trải một lớp lục bình đã ủ dày khoảng 15cm để trùn làm quen và ổn định môi trường sống. Khi nuôi trùn quế bằng lục bình, trùn dễ bị đầy hơi và trúng khí độc nên phải giải quyết bằng cách tách riêng hoặc sử dụng thuốc.
-Sử dụng lục bình cho trùn quế ăn mang lại hiệu quả rất cao, vì lục bình có tính giữ ẩm tốt, cọng lục bình có hình ống là nơi trú ẩn và nguồn thức ăn dồi dào và nhiều dinh dưỡng cho trùn quế, theo kinh nghiệm của chúng tôi nuôi trùn quế kết hợp dùng lục bình và phân bò sữa, năng xuất trùn quế rất cao từ 100 – 120kg/ 100m2. Bên cạnh đó lục bình lại là một nguồn thức ăn giàu dinh dưỡng và miễn phí cho trùn quế giúp giảm giá thành cũng như chi phí mua phân trâu bò, ngoài ra nên khai thác lục bình thường xuyên để làm giảm ô nhiễm môi trường.
4/Một số lưu ý khi nuôi trùn quế bằng lục bình
-Chất nền là yếu tố quan trọng giúp cho trùn sinh trường, trú ẩn tốt với ánh sáng. Chất nền chuẩn phải đảm bảo tơi xốp, sạch, nhiều chất dinh dưỡng. Nếu thả giống trùn bằng sinh khối thì không cần thả chất nền mà bỏ phân bò trực tiếp lên luống
-Trùn phát triển tốt ở nhiệt độ là từ 20 đến 28 độ C. Vào mùa đông lạnh cần che chắn chuồng trại cẩn thận, thắp đèn điện để duy trì nhiệt độ ở mức thích hợp, không để xảy ra tình trạng trùn ngủ đông
-Đổ ẩm cũng là một trong những yếu tố quan trọng khi nuôi trùn quế bằng lục bình. Trùn sợ -ánh sáng trực tiếp nên phải che kỹ vào ban ngày.
-Thức ăn của trùn phải sạch và không có các thành phần gây hại như khí H2S, SO3, CO2, NH4…Ngoài ra một số kẻ thù cũng có thể gây hại cho trùn như dế nhũi, cuốn chiếu, bồ hóng, ếch, nhái, chuột…)
-Kỹ thuật nuôi trùn quế bằng lục bình rất đơn giản, hiệu quả do lục bình có khả năng giữ ẩm tốt, dễ kiếm và giá thành thấp nên lục bình là giải pháp kinh tế phù hợp cho nhiều hộ gia đình nuôi giun.
Hữu Lai – TTS
Đặt hàng online
Đến trực tiếp các trang trại
Gọi 0945.777.900
https://tratrasa.vn
Nuôi trùn quế trong thùng xốp, nhựa
Mô hình nuôi trùn quế trong thùng xốp, chậu nhựa thường được áp dụng đối với bà con trồng rau sạch, rau hữu cơ cũng như chăn nuôi nhỏ tại nhà, và đặc biệt là trên ban công, sân thượng.
Đây là mô hình khá phổ biến hiện nay dùng để nuôi trùn quế cung cấp cho sản xuất nông nghiệp nhỏ như trồng rau sạch ăn tại nhà, cho chăn nuôi ao hồ cá nhỏ phục vụ bếp ăn gia đình.
1. Khâu chuẩn bị dụng cụ, vật liệu cần thiết
-Thùng xốp, khay, chậu nhựa có sẵn hoặc mua từ những nơi chuyên bán vật liệu trồng rau sạch
– Vỉ tre làm đế, gạch cục
-Bao, vải đậy thùng, bìa carton, bạc
-Gáo múc, thùng vòi sen để tưới nước.
2. Phương pháp nuôi trùn quế trong thùng xốp, chậu nhựa
Thùng xốp, chậu nhựa được chọn để nuôi trùn thì bắt khoan lỗ, mỗi bên thùng khoan 2 lỗ. Một lỗ bên dưới cách đáy 5cm, lỗ bên trên cách miệng thùng 5cm làm đều cho hai bên mặt thùng để tạo lỗ thông thoáng không bị yếm khí. Cứ tương tự như vậy mà làm cho tất cả các thùng xốp, chậu nhựa chuẩn bị để nuôi. Tùy theo nhu cầu sử dụng mà bà con có thể chuẩn bị chậu nhiều hay ít. Sau đó dùng gạch cục lót phía dưới từng thùng để không bị ẩm thấp khi nuôi hay các loài thiên địch ( ếch, nhái, chuột, kiến…) có thể chui vào và làm chết trùn
-Đóng các vĩ tre khớp vừa để vào đáy thùng. Mỗi thùng dùng một vỉ lót ở dưới để tạo cân bằng cho thùng và giúp phân trùn không bị rò rỉ ra ngoài, tiếp đến là lót thêm một miếng vải hoặc bao bọc lên vỉ tre. Sau đó có thể cho chất nền và thức ăn trùn vào để bắt đầu khâu nuôi trùn. Nếu nuôi nhiều thùng chậu thì phải có mái che cho thùng chậu tránh nắng, mưa vào làm ảnh hưởng trùn nuôi.
– Tạo chất nên: ở đây bà con có thể dùng phân Trâu bò sawnc có, hoặc rác thải hữu cơ, rác thải nông nghiệp, rác thải nhà bếp để làm lớp chất nền nuôi trùn. Rải một lớp khoảng 3-5 cm
-Thả trùn giống: Mua trùn sinh khối để nuôi và nhân sinh khối tại những nơi uy tín và có kinh nghiệm trong chăn nuôi trùn quế giống. Tiến hành thả trùn sinh khối một lớp 5-10 cm.
-Cho trùn ăn và chăm sóc trùn:
Sau khi thả trùn giống vào thì bắt đầu cho trùn ăn, mỗi lớp thức ăn dày khoảng 5cm rải lên bề mặt thùng cách đều nhau 3-5 cm theo từng dãy tránh trường hợp rãi hết mặt thùng làm bít khí trùn không sống được. Bà con tương tự thực hiện cho các thùng khác và xếp chung thành hàng dưới mái che. Cho trùn ăn xong thì dùng bao, bạc, vải đậy lại trên mặt thùng để không cho ánh sáng vào vì trùn rất sợ sáng và không lên ăn.
-Sau 1-2 ngày phải kiểm tra thùng nuôi thường xuyên để bổ sung ẩm và thức ăn cho trùn. Sau 30 ngày thì có thể thu hoạch trùn và sang chậu mới tiếp tục quy trình nuôi và nhân giống liên tục. Trong quá trình chăm sóc trùn cần chú ý đến những tác nhân gây ảnh hưởng đến sự phát triển của trùn như thiên địch của trùn bao gồm: cóc, ếch, nhái , chuột… và không để thùng bị mưa tạt vào, hay ánh sáng chiếu vào trực tiếp.
-Nguồn thức ăn dồi dào đạm cho trùn:
+Phân Trâu, Bò tươi đã qua ủ tách lọc nước tiểu 1-2 ngày
+Phân heo, phân gia cầm gà, vịt được ủ men vi sinh, BT… 15-21 ngày
+Rác thải hữu cơ, rác thải nông nghiệp, vỏ trái cây, bã thực vật…được ủ 30 ngày trở lên để làm thức ăn cho trùn quế.
3.Kết luận
Đây là mô hình nuôi rất thích hợp cho bà con thực hiện tại nhà. Đơn giản dễ thực hiện và tận dụng được nguồn thức ăn sẵn có từ rác thải nhà bếp, vườn, ao ,chuồng… góp phần giảm chi phí sản xuất, giảm ô nhiễm môi trường sống. Đối với bà con muốn có một vườn rau sạch tại nhà, sân thượng nên áp dụng mô hình này để vừa giải quyết được vấn đề rác thải, vừa tận dụng phân trùn bón cho cây, trùn giống dùng để nuôi vật nuôi như gà, vịt, cá… Mô hình nuôi hoàn toàn khép kín nhỏ hay lớn, số lượng chậu nuôi nhiều hay ít tùy thuộc vào nhu cầu cần sử dụng của bà con.
4. Ứng dụng của việc nuôi trùn quế trong đời sống
Với thành phần dinh dưỡng cao như trên, trùn quế dùng để làm gì, giun quế được ứng dụng nhiều trong đời sống, đặc biệt là nông nghiệp
– Trùn quế cho vật nuôi
Trùn quế tinh (trùn chưa có kén và sinh khối giun quế) dùng để làm thức ăn cung cấp dưỡng chất cho vật nuôi. Thông thường, trùn quế tinh phải trộn trực tiếp vào khẩu phần ăn cho vật nuôi. Ngoài ra, để có thức ăn khô lâu dài cho vật nuôi, có thể thả trùn quế vào chậu cám ngô, cám gạo sau đó phơi khô rồi cất cho ăn dần.
Khối lượng cho ăn : đối với gà vịt ngan cho ăn sống khoảng 10 con giun / con /ngày . với khoảng 100 con gà cho khoảng 0,2 giun tinh/ngày . đối với lợn : 1 con lợn ăn 100g giun /ngày , có thể cho ăn bằng cách nấu chín hoặc muối . Khi muốn dùng 700g giun ướp với 300g muối sau 21 ngày trộn cám đã ủ men cho ăn .
– Thức ăn cho người
Nhiều người nghĩ giun quế chỉ làm thức ăn cho vật nuôi nhưng loại trùn này còn dùng làm thức ăn cho người. Vì thức ăn của giun quế là phân động vật, các rác thải đã hoại mục nên cần phải sơ chế kỹ trước khi sử dụng. Trùn quế thả vào chậu nước rửa nhiều lần cho sạch rồi để dưới nước xả ngâm khoảng 2 đến 3 giờ đến khi thân giun trong suốt thì có thể chế biến món ăn.
Món ăn từ trùn quế dễ chế biến và phù hợp với khẩu vị của nhiều người là chả trùn quế. Nguyên liệu cho món ăn này gồm đậu xanh 200gr, giun đã làm sạch 20gr. Đậu xanh giã nhỏ rồi cho giun băm nhỏ vào vo viên và chiên vàng.
Lưu ý: tỷ lệ trộn cho món chả ngon là 1 giun : 4 đỗ, có thể cho thêm rau thơm tùy ý.
– Tác dụng của phân trùn quế với cây trồng
Phân trùn quế có tác dụng cải tạo đất, tăng tỉ lệ nảy mầm, kích thích cây phát triển, trổ nhiều hoa, cung cấp dưỡng chất giúp cây khỏe mạnh, chống các tác hại từ môi trường. Tùy vào từng loại cây mà lượng phân bón sẽ khác nhau. Dưới đây là một số cách bón phân trùn quế cho một số giống cây trồng quen thuộc:
Cây cảnh: Tùy vào loại cây và nhu cầu chất dinh dưỡng
Rau xanh: Bón lót khoảng 250-300kg/1000m2
Cây ăn quả: Bón 0,5-1kg/cây, bón 1-2 lần/năm ,tùy vào tuổi của cây.
Cây tiêu: Bón 1-2kg/nọc tiêu, bón 1-2 lần/năm
Những thông tin trên đây đã phần trả lời câu hỏi trùn quế dùng để làm gì. Loại trùn này mang lại nguồn lợi kinh tế không nhỏ cho ngành nông nghiệp, tạo nên mô hình khép kín, đảm bảo an toàn hiệu quả.
Hữu Lai – TTS
Đặt hàng online
Đến trực tiếp các trang trại
Gọi 0945.777.900
https://tratrasa.vn/trun-que-an-giang/
Cách Ủ Thức Ăn Cho Trùn Quế
1. Thức ăn cho trùn quế gồm những gì
Thức ăn có thể dùng cho trùn quế ăn là bao gồm tất cả các loại phân gia súc, gia cầm và các chất hữu cơ được ủ hoai mục.
Trong quá trình nuôi và nghiên cứu cũng như tham khảo các tài liệu của nhiều chuyên gia trùn quế thì việc chuẩn bị thức ăn cho trùn quế khá đơn giản và dễ thực hiện tại nhà. Trùn quế ăn tất cả các loại phân gia súc, gia cầm. Đặc biệt trùn quế thích nhất là phân các loài động vật ăn cỏ như trâu, bò, ngựa, dê, thỏ, voi…ngoài ra phân lợn, phân gà công nghiệp, phân bắc,… chúng đều ăn tốt. Riêng đối với phân gà có hàm lượng lân cao quá nên trùn sẽ ít ăn, vì vậy cần ủ phân phối trộn với các loại phân khác rồi mới đưa cho trùn quế ăn. Trùn cũng có thể ăn các loại rác thải nông nghiệp, chất hữu cơ khác như giấy vụn, bìa mục, rau củ quả thừa, thân lá các loại cây họ đậu, bèo tây (lục bình), bã sắn dây, lá cây vụn… trừ các loại cây, quả có vị cay, đắng, chua, chát (vỏ cam, vỏ quýt,..) và có chất độc (lá xoan, lá lan, vỏ sắn…). Tất cả các chất rác thải hữu cơ này nên được trộn lẫn với phân cho hoai mục bằng cách ủ rồi làm thức ăn cho trùn quế. Chúng có vai trò như chất độn vào thức ăn cho trùn quế.
Đối với phân gia súc (trâu, bò…) nên được loại bớt nước tiều, do trong nước tiểu gia súc có hàm lượng axit uric cao không thích hợp với môi trường sống của trùn (trùn quế sống ở môi trường trung tính) sẽ gây chết trùn. Nguồn thức ăn chính cho trùn quế là thức ăn chứa nhiều đạm thì sẽ giúp trùn mau lớn và nhân sinh khối nhanh.
2. Xây nơi chứa ủ thức ăn cho trùn quế
- Việc chủ động nguồn thức ăn cho trùn quế thì ta cần xây dựng hố chứa thức ăn gần khu vực nuôi trùn, tốt nhất là đầu luống nuôi để dễ dàng cho trùn ăn tránh để trùn quá đói, thiếu hụt nguồn thức ăn sẽ gây ra thiệt hại như: trùn chết hoặc bò đi. Vì vậy việc chủ động nguồn thức ăn cho trùn quế cực kì quan trọng, quyết định yếu tố thành bại khi nuôi trùn quế phục vụ trồng trọt chăn nuôi.
- Tùy theo diện tích nuôi trùn mà ta xây hố ủ thức ăn cho trùn quế phù hợp: trung bình cứ 300m2 cần có 1 hệ thống hố để chứa phân, tốt nhất là hố được xây dựng khu vực gần đường đi và đầu luống nuôi trùn để dễ dàng cho trùn ăn.
- Có thể thiết kế hố chứa như sau: hố có diện tích 2m x 3m x 0.5m (chia làm đôi để không bị phối trộn giữa phân ủ rồi và phân mới ủ).
- Đối với những hộ gia đình chăn nuôi và chuẩn bị hố phân tại nhà có thể dùng bạc để chứa và che chắn cẩn thận, tận dụng điều kiện sẵn có của gia đình mà có một nơi chứa phân thích hợp, thuận tiện cho việc nuôi trùn hạn chế tốn công chăm sóc.
3. Cách ủ thức ăn cho trùn quế
- Phân bò:
Sau khi đem phân bò về cho vào hố chứa và nên nhớ là nên chọn phân bò còn mới, được cho ăn cỏ không được nhiễm thuốc hóa học quá nhiều. Sau đó cho nước vào bằng mặt phân dùng cây khuấy đều, tán nhuyễn (có thể trộn chế phẩm sinh học E.M hoặc B.t để phân mau phân hủy, số lượng cần 30-50 lít E.M/2 tấn. Sau 6 giờ có thể trộn lại một lần. Ủ khoảng 3-5 ngày là có thể dùng làm thức ăn cho trùn quế ăn. Như ban đầu đã chuẩn bị 2 hố chứa, tiếp tục ủ phân cho hố bên cạnh để thức ăn cho trùn quế không bị gián đoạn. - Phân heo, phân gà:
Hình thức thực hiện cũng tương tự cách ủ phân bò nhưng hố xây lớn gấp 2 lần và phải xây 4 hố liên tiếp vì thời gian ủ phân heo, gà dài hơn ủ phân bò nhiều ít nhất 15 ngày. Tuy nhiên cần tăng thêm chất xơ như rơm, rạ, lục bình hoặc rác thải hữu cơ. - Nếu không có phân bò, phân gà:
- Nếu không có phân bò, phân gà thì cũng có thể sử dụng nguồn thức ăn cho trùn quế từ một số rau củ, trái cây bỏ đi (rác thải nông nghiệp) và nước cá, tôm, thịt và thời gian ủ các chất này là 5-6 ngày.
- Cách thực hiện:
Các loại rác thải hữu cơ, rác thải nông nghiệp… trước khi ủ đem trộn lẫn với nhau rồi chất thành đống (riêng đối với rơm rạ và thân cây chuối thì trước khi ủ cần băm thành từng đoạn 5-10cm cho nhanh mục. Trường hợp rơm rạ lấy về đã gần mục rồi thì không cần băm cũng được). Khi bắt đầu đánh đống không nên nén nguyên liệu quá chặt vì tạo môi trường cho vi khuẩn hiếu khí có thể phát triển nhanh chóng góp phần tạo điều kiện cho quá trình phân hủy diễn ra nhanh hơn.Còn đối với hỗn hợp chất nền khô thì ta có thể vừa xếp vừa tưới (độ dày 20cm thì tưới 1 lần), lớp dưới tưới ít, càng lên cao càng tưới nhiều hơn để có hàm lượng nước khoảng 50-60%. Cứ làm như vậy cho đến khi hết nguyên liệu ta sẽ được một đống ủ hình chóp cầu, sau đó chét bùn toàn bộ đống ủ. Dùng tấm ni lông bao phủ kín để tránh mưa gió.
Sau khi ủ khoảng 15 ngày thì kiểm tra đống ủ, nếu hỗn hợp nguyên liệu ủ chưa đều ta có thể đảo cho đều, còn nếu nguyên liệu khô thì tưới thêm nước. Dùng cọc tre nhọn 5-10cm xuyên thủng đống ủ từ trên xuống dưới để làm chỗ tưới nước và thông hơi để loại bỏ khí độc. Phải thường xuyên kiểm tra đống ủ để kịp thời tiêu diệt kiến và côn trùng gây hại (nếu có) đồng thời bổ sung nước cho đống ủ khi bị khô.
Thời gian ủ tốt nhất là từ 30-45 ngày hoặc lâu hơn tùy thuộc vào nguyên liệu đem ủ. Khi nhiệt độ hạ xuống, dùng tay sờ vào đống ủ nếu không thấy nóng tay, nguyên liệu đã hoai mục hoàn toàn và không có mùi hắc, mùi khó chịu là đã hoàn thành cách ủ thức ăn cho trùn quế. Dùng cào, xẻng phá vỡ đống ủ, làm tơi và trộn đều (nên nhớ cho ăn đến đâu thì mở rộng đống ủ đến đó) đừng nên phá tung đống ủ từ lúc ban đầu. Sau khi lấy thức ăn cho trùn quế ăn xong phải dùng bạt, bao đậy lại như ban đầu để tránh mưa gió tác động trực tiếp vào ảnh hưởng đến đống ủ.
- Trước khi cho trùn ăn 1-2 ngày lấy thức ăn để ở nơi thoáng mát, có mái che để cho nguội, để nhả khí độc nếu có và cũng để xua đuổi kiến, côn trùng có hại, lúc đó ta đã có nguồn thức ăn thích hợp và an toàn cho trùn quế.
- Lưu ý: lượng thức ăn cần thiết cho trùn quế ăn hàng tháng khoảng 2-3 tấn/100m2.
4. Trường hợp áp dụng cho mô hình nuôi trùn với quy mô nhỏ (áp dụng tại nhà)
- Tận dụng nguồn thức ăn cho trùn quế từ rác thải gia đình, rau củ quả bỏ đi hoặc phân trâu, bò, gà, heo nuôi hộ gia đình để ủ thức ăn cho trùn quế phục vụ chăn nuôi, trồng trọt,…
- Cách thực hiện đơn giản tùy vào điều kiện sẵn có: số lượng phân, thức ăn ít thì ta có thể dùng chậu, xô, thau, thùng xốp,…để ủ thức ăn cho trùn quế. Cách xếp và đánh đống phân, thức ăn hữu cơ cũng tương tự vậy. Sau đó cho nước vào phân sao cho lượng nước vừa bằng với mặt phân, dùng cây khuấy đều, tán nhuyễn có thể dùng thêm chế phẩm sinh học E.M hoặc B.t, men vi sinh để mau phân hủy và không có mùi hôi thối, giúp tăng độ mịn, trùn hấp thụ tốt hơn. Cứ 6-8h thì trộn lại phân ủ một lần.
- Thức ăn có thể bổ sung thêm bã nông sản, bã động vật, rau, củ, quả, nước tôm… để thêm vào chậu ủ để tăng nguồn dinh dưỡng cho trùn.
- Sau 3-5 ngày thì có thể lấy ra để cho trùn tiêu thụ và cứ như vậy mà cho trùn ăn cho đến khi trưởng thành tăng dần sinh khối.
- Lưu ý: Khi cho trùn ăn cần giữ chế độ ăn đều đặn, ổn định tránh thiếu hụt thức ăn trùn sẽ bò đi hoặc chết.
Khi cho trùn quế ăn xong phải phủ kín chuồng nuôi, chia nhỏ thức ăn và lưu ý tới độ ẩm của chuồng.
Thời gian tiêu thụ thức ăn cho trùn quế từ 1-2 ngày, tránh để thức ăn hôi thối, nhũn làm hư nơi ở và ô nhiễm cho trùn quế.
Cách Nuôi Trùn Quế Tại Nhà
Mô hình nuôi trùn quế tại nhà đã được nhiều bà con chăn nuôi áp dụng để góp phần giảm thiểu chi phí sản xuất, xử lý môi trường và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho gia đình. Dưới đây là các bước cách nuôi trùn quế tại nhà phù hợp hộ chăn nuôi, gia đình bà con có thể tham khảo:
1. Xây dựng chuồng trại nuôi
Cũng giống như các mô hình nuôi trùn quế theo công nghệ mới, nhưng vì mục đích kinh tế khác, để phù hợp cách nuôi trùn quế tại nhà thì chuồng trại nuôi cũng sẽ được xây dựng trên nền tảng nguyên vật liệu và điều kiện sẵn có của gia đình mà tiến hành xây dựng thiết kế phù hợp.
- Vị trí chọn nuôi trùn: cần chọn nơi đất cao ráo, thoáng mát và nền đất cứng để tạo chất nền tốt nuôi trùn, có thể chọn trước tán cây lâu năm (cây công nghiệp, cây ăn quả, sau nhà có bóng râm…).
- Mái che: chuồng cần có mái che mưa, che nắng để không làm ảnh hưởng đến độ ẩm trong quá trình nuôi trùn.
- Nền chuồng bên trong cao hơn nền ngoài chuồng, nếu bà con có sẵn chuồng bò, gà, lợn cũ… đều có thể tận dụng để nuôi được hoặc có thể nuôi trong chậu, thùng xốp chỉ cần đảm bảo thoát nước tốt.
- Trùn quế rất thích môi trường kín tối, thoáng mát, có ẩm độ thích hợp thì chúng sẽ phát triển rất nhanh.
2. Chuẩn bị trùn quế giống
Bà con có thể tìm mua trùn quế giống (mua trùn quế giống, sinh khối trùn quế, trùn giống tươi…) ở những nơi đáng tin cậy để đảm bảo chất lượng con giống, hạn chế trùng huyết, khỏe mạnh, ít bệnh, thích ứng tốt với nhiều loại phân chăn nuôi, rác hữu cơ, thổ nhưỡng,…. nơi chuẩn bị nuôi trùn quế tại nhà.
Mật độ thích hợp để chuẩn bị: 25-40 kg trùn sinh khối cho 1 mét vuông, 10m2 cần 15kg thức ăn cho một ngày. Sau 2 tháng kết quả tạo ra 750kg phân trùn và 160kg trùn sinh khối.
3. Quy trình nuôi, chăm sóc và thu hoạch nuôi trùn quế tại nhà
- Chuẩn bị dụng cụ nuôi
– Chĩa 6 răng (cào): đây là dụng cụ dùng để xới, chăm sóc và thu hoạch trùn. Có thể dùng dụng cụ khác nhưng tránh làm ảnh hưởng đến trùn nuôi.
– Tấm che phủ: thường là bằng bao tải loại không tráng ni lông, đay hoặc chiếu cối là tốt nhất (đảm bảo độ tối và thông thoáng). Thường trùn bắt đôi và sinh sản trên bề mặt luống nhưng phải ẩm và tối. Do đó người ta phải dùng tấm che phủ vừa tạo bóng tối để trùn liên tục lên ăn thức ăn và sinh sản để tăng sinh khối nhanh.
– Thùng tưới: dùng thùng có vòi hoa sen hoặc tưới bằng rổ cho nước đều.
– Gáo múc thức ăn cho trùn ăn có thể sử dụng ca múc nước bằng nhựa, mũ bảo hiểm cũ có cán làm bằng tre, trúc… dài khoảng 1-1.5m tùy theo kích thước chuồng.
– Thùng ủ phân: nên dùng thùng sơn loại từ 40 lít trở lên, dụng cụ nào có thể chứa phân hoặc có thể xây hố ủ phân. Thùng ủ phân và hố ủ nên đặt gần luống nuôi trùn để tiện việc cho trùn ăn. - Chất nền nuôi trùn quế tại nhà
Chất nền là nơi cư trú ban đầu của trùn và cũng là thức ăn đầu tiên của trùn. Trước khi thả trùn hoặc sau khi thu hoạch trùn và phân trùn để khi nuôi đợt tiếp theo đều phải rải chất nền vào luống nuôi. Chất nền tốt nhất là phân bò cũ, phân trâu cũ,… Bà con mình rải một lớp dày khoảng 3-5cm xuống đáy nền chuồng để chuẩn bị nuôi trùn. - Cách thả giống trùn quế tại nhà
Sau khi chuẩn bị mọi thứ hoàn tất tiếp theo là rải trùn giống xuống (sinh khối, trùn tươi), rải đều lớp sinh khối (trùn có cả kén trùn, môi trường sống của trùn, tầng gần mặt luống) dày khoảng 8-10cm. sau đó bà con dùng chiếu cói cũ hoặc bao tải đậy lên mặt luống, sau 1 ngày thì mở ra và cho trùn ăn bằng phân bò hòa với nước lã dạng hơi lỏng, múc thành từng ô nhỏ, thành từng hàng (không rải kín khắp bề mặt để tạo độ thông thoáng cho luống). Cần lưu ý là nước phải sạch không bị ô nhiễm hay nhiễm kim loại nặng nhiều quá. - Cách cho trùn ăn
– Chuẩn bị thức ăn: từ phân bò, trâu,… bà con cho phân vào thùng, chậu, hố đã chuẩn bị sẵn để chứa thức ăn cho trùn ủ trước khoảng 1 tuần, sau đó cho nước vào ngâm ở dạng đặc sệt, ngâm càng lâu càng tốt.
– Sau đó bà con dùng phân ủ sẵn này để cho trùn ăn: rải thức ăn lên mặt thành từng hàng 3-5cm, tránh rãi đều mặt sẽ không còn chỗ thở cho trùn. Sau đó đậy phủ lại như ban đầu để trùn bò lên ăn vì nó thích tối và thông thoáng, tránh để ánh sáng vào. - Cách chăm sóc nuôi trùn quế tại nhà
– Sau 1-2 ngày bà con cứ thường xuyên kiểm tra nếu thấy thức ăn đã xốp nghĩa là trùn đã ăn hết thức ăn. Vậy nên cần tiếp tục cho ăn như lần đầu, phải thường xuyên kiểm tra và cho trùn ăn ngay sau khi thức ăn hết tránh để trùn quá đói, trùn sẽ chết hoặc bò đi.
– Đặc biệt bà con cần lưu ý: phải thường xuyên kiểm tra ẩm độ, không để cho luống trùn quá ẩm hoặc quá khô. Và kiểm tra phân trùn ở phía dưới đáy chuồng xem có hiện tượng thối hay chua không. Nếu có phải tiến hành thu phân trùn cũ và tiến hành nuôi trùn lại bình thường.
– Bên cạnh đó cần có biện pháp phòng tránh thiên địch của trùn là Cóc, Dế, Gà, Chuột… để không bị thiệt hại trong quá trình nuôi trùn. - Cách thu hoạch trùn quế tại nhà
– Sau 30 ngày nuôi trùn, bà con có thể tiến hành thu hoạch trùn quế bằng cách.: gạt lớp trên cùng là trứng và kén trùn bốc lớp tiếp theo ra khoảng 8cm ra chậu hoặc nền gạch chờ khoảng 7-10 phút trùn chui xuống dưới đáy, sau đó gạt lớp bồi cho đến khi lượng trùn đủ để sử dụng cho vật nuôi.
– Sau 2-3 tháng cần tiến hành thu phân trùn bằng cách gạt lớp trên cùng và lớp giữa khoảng 15cm. Tiếp theo bốc toàn bộ phân trùn ra chỗ khác, số phân trùn này vẫn còn lẫn rất nhiều trứng và kén trùn. Do vậy, bà con nên rải một lớp phân bò loãng trên bề mặt để nhử trùn ra. Cứ khoảng 3-4 ngày thu 1 đợt trong thời gian 21 ngày. Số phân trùn còn lại nếu vẫn còn thấy lẫn trùn thì bà con bốc đem ra nền gạch hoặc bạt vun thành đống nhỏ (bốc ra ngoài trời có ánh sáng nhưng tránh không để nơi có nắng to, gắt quá sẽ làm trùn chết) chờ khoảng 7-10 phút thì trùn chui xuống dưới, gạt phân ở trên ra thì sẽ thu được trùn và phân trùn đã xử lý sạch.
4. Những đều cần biết cách nuôi trùn quế tại nhà
- Bà con không được dùng nước vôi, nước xà phòng để pha vào phân vì sẽ làm trùn chết và bỏ đi.
- Không nên trộn thức ăn trùn với các loại lá cây, rau thơm, vỏ cam, vỏ quýt, các loại lá bạc hà hoặc những chất gây cay sẽ làm trùn chết
- Bảo vệ trùn trước sự tấn công của các loài thiên địch cóc, nhái, gà, dế, chuột…tránh xa khu vực nuôi trùn. Còn nếu thấy có kiến xuất hiện quanh đó thì tức có trùn chết nên dùng dầu hỏa (dầu lửa) nhỏ quanh luống nước chuồng trại để không gây hại cho trùn còn sống, hoặc có thể xây rãnh nước xung quanh luống, chuồng trại nuôi.
- Thường xuyên kiểm tra độ ẩm luống nuôi trùn bằng cách lấy một ít phân trên luống nhanh tay nắm chặt lại nếu thấy có rò rỉ ra ở kẽ tay là độ ẩm vừa đủ, nếu không có là luống trùn bị khô cần bổ sung ẩm.
- Sau khi cho ăn thì bà con mình nên đậy lại và dùng thùng vòi sen tưới đều khắp mặt luống nuôi. Còn nếu nước ở tay chảy ra nhiều tức là luống nuôi có ẩm độ quá cao thì bà con nên giảm bớt lượng nước ủ trong hố ủ phân.
- Khi nuôi trùn cứ sau 1 tuần bà con dùng tay hoặc cào sáu răng để xới lớp bề mặt chứa trùn lên để tránh ngộ độc khí cho trùn.
- Đặc biệt không được cho trùn ăn phân có lẫn nước tiểu trâu bò vì nó gây chết trùn (vì vậy phân trâu, bò tươi cần qua xử lý ủ để làm loãng, giảm nước tiểu trong phân).
- Thức ăn tốt nhất để nuôi trùn là phân trâu, bò sau khi đã ủ tại hố ủ 1 tuần trở lên (càng lâu càng tốt). đối với phân lợn, phân gà… phải ủ ít nhất từ 15-21 ngày.
5. Cách sử dụng trùn và phân trùn tại nhà trong chăn nuôi
- Trong chăn nuôi (gà, vịt, cá…)
– Khai thác trùn tinh (là trùn không có kén trùn và phân trùn có thể phối trộn trực tiếp trong thức ăn của động vật, các loài gia cầm nuôi thả vườn, ao cá) hoặc là bỏ vào chậu cám ngô, cám gạo đem đi phơi khô để dành cho động vật ăn dần.
– Khối lượng cho ăn thích hợp:- Đối với gà, vịt, ngan, ngỗng cho ăn sống khoảng 10 con trùn/con/ngày.
- Đối với lợn ăn 100g trùn/ngày.
- Tác dụng của phân trùn
– Cải tạo đất bạc màu giúp tăng tỉ lệ nảy mầm, kích thích cây trồng phát triển tốt, giảm thiểu sâu bệnh hại, cải thiện và tăng năng suất cây trồng và tăng hiệu quả kinh tế.
– Phù hợp cho trồng rau sạch tại nhà, bón lót cây ăn trái, trồng hoa kiểng các loại, làm giá thể trồng rau mầm…
Kiều Nga/Chí Tài – TTS
VOV: Thanh niên khởi nghiệp làm giàu từ nuôi trùn quế
Trùn quế hay còn gọi là giun quế được nuôi thương phẩm đã giúp một thanh niên khởi nghiệp vươn lên làm giàu.
Đó là mô hình khởi nghiệp của anh Nguyễn Công Vinh, 34 tuổi, ở ấp Lương Phú A, xã Lương Hòa Lạc, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang- người đi đầu với mô hình độc, lạ cho thu nhập cao.
Anh Nguyễn Công Vinh vốn là kỹ sư công nghệ thông tin nhưng rất say mê sản xuất nông nghiệp. Năm 2016, anh rời đất Sài thành về thị trấn Bến Lức, huyện Bến Lức, tỉnh Long An để thuê đất nuôi trùn quế thử nghiệm. Thấy mô hình này hấp dẫn, sau đó, anh quyết định về ấp Thân Hòa, xã Thân Cửu Nghĩa, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang, thuê 3 ha đất vườn của người dân để mở trang trại nuôi trùn quế theo mô hình khép kín.
Bên cạnh việc xây chuồng nuôi trùn quế bán con trùn quế giống, sinh khối, trùn thịt, bán phân, anh còn trồng vườn dừa xiêm, dừa dứa bón phân trùn. Dưới mương, nuôi các loại cá: điêu hồng, cá bống tượng để tận dụng trùn quế làm thức ăn… Ở thời điểm này, đầu ra từ con trùn quế và phân trùn rất hút hàng.
Đối với con trùn quế (loại thịt) anh cung ứng cho các cơ sở nuôi thủy sản, gia cầm hay chế biến thức ăn gia súc, gia cầm, chế biến dược liệu; trùn quế giống bán cho các hộ nuôi, chăn nuôi. Riêng phân trùn quế rất hữu ích để nhà nông bón cho cây trồng theo tiêu chuẩn GAP.
Sau 40 ngày thả giống, con trùn quế sẽ cho thu hoạch với giá trùn thịt là 50.000 đồng/kg, trùng giống 15.000 đồng/kg và phân trùn giá từ 3-4,5 triệu đồng/tấn. Đặc biệt, phân trùn quế đầu ra rất dễ dàng, nhất là phục vụ cho các dự án nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ của ngành nông nghiệp vùng ĐBSCL.
Thành công nối tiếp thành công, cuối năm 2017, anh Nguyễn Công Vinh và các cộng sự đã thành lập Công ty cổ phần Trang Trại Sạch, chuyên sản xuất kinh doanh trùn quế giống và các sản phẩm từ trùn quế. Với vai trò là Chủ tịch Hội đồng quản trị, người thanh niên này đã điều hành đưa doanh nghiệp càng phát triển.
Hiện tại, Công ty cổ phần Trang Trại Sạch có đến 14 ha nuôi trùn quế khép kín ở các tỉnh miền Nam: Tiền Giang, Hậu Giang, Trà Vinh, Bình Dương, Long An, Tây Ninh; đồng thời đang đầu tư nhân rộng ở tỉnh Bến Tre, Cà Mau,… Trung bình mỗi tháng, doanh nghiệp này, sản xuất 5 tấn trùn thịt, 50 tấn trùn giống và hơn 500 tấn phân trùn quế. Từ mô hình nuôi trùn quế kết hợp trồng cây ăn trái, nuôi thủy sản, mỗi tháng Công ty cổ phần trang trại sạch do anh Nguyễn Công Vinh điều hành, cho lãi trên 500 triệu đồng. Năm 2018, nguồn lợi nhuận của công ty đạt trên 6 tỷ đồng.
Ngoài việc nuôi các trang trại trùn quế, công ty còn hợp đồng, bao tiêu sản phẩm trùn quế và phân trùn quế với hơn 300 hộ dân vùng ĐBSCL. Đề cập đến mô hình chăn nuôi trùn quế.
“Con trùn quế này là móc xích rất quan trọng trong việc phát triển nền nông nghiệp sạch, mình đã tìm hiểu và thấy được tầm quan trọng đó nên đầu tư nuôi trùn quế. Sản phẩm trùn quế không bỏ gì hết phục vụ nền nông nghiệp sạch. Con trùn quế để nuôi thành công rất dễ chỉ cần nắm được những kỹ thuật cơ bản và mình chịu khó làm cho đúng kỹ thuật là mình sẽ nuôi được chắt chắn. Nông dân ai cũng nuôi được hết” – anh Nguyễn Công Vinh chia sẻ.
Ông Võ Văn Hùng, một nông dân ở thành phố Tân An, tỉnh Long An đã đến tham quan trang trại nuôi trùn quế khép kín của doanh nghiệp anh Nguyễn Công Vinh, tại xã Thân Cửu Nghĩa, huyện Châu Thành, Tiền Giang rất tâm đắc và khen ngợi mô hình độc đáo.
“Tôi rất hài lòng với mô hình này. Tôi thấy mô hình này rất sạch, kỹ thuật nuôi tiêu chuẩn. Mô hình này có thể nhân rộng, phát triển tốt. Tới đây, tôi có thể học theo mô hình này” – ông Võ Văn Hùng nói.
Hiện tại, hoạt động sản xuất trùn quế của Công ty cổ phần Trang Trại Sạch rất sôi động. Các khâu nuôi trùn, sản xuất phân trùn quế đều “liên hoàn” giảm thiểu công lao động. Riêng anh Nguyễn Công Vinh thì rất bận rộn với công việc điều hành hoạt động của doanh nghiệp cũng như tư vấn, hướng dẫn cho các nông dân nuôi trùn quế.
Ngoài việc cung cấp sản phẩm trùn quế giống, phân trùn quế cho ngành nông nghiệp, mô hình chăn nuôi này còn tiêu thụ rất lớn lượng phân gia súc để làm thức ăn cho trùn quế nên góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi.
Anh Nguyễn Công Vinh cho biết, hướng tới sẽ nhân rộng mô hình để phục vụ xuất khẩu: “Tới đây, tôi sẽ nhân rộng mô hình cho bà con và bao tiêu sản phẩm cho bà con. Khi đủ sản lượng sẽ xuất khẩu sang nước ngoài. Đầu tiên mình sẽ xuất sang Campuchia, Lào và kế đến xuất sang Hàn quốc.”
Mô hình nuôi trùn quế thương phẩm đạt hiệu quả kinh tế- xã hội rất cao. Từ một cơ sở sản xuất nhỏ đã phát triển trở thành một doanh nghiệp có quy mô lớn ở vùng ĐBSCL và đang được nông dân trong vùng nhân rộng. Với ý chí quyết tâm và tinh thần ham mê lao động sản xuất, anh Nguyễn Công Vinh đã thể hiện được sức trẻ của mình trên con đường khởi nghiệp – làm giàu./.
|
Được trích dẫn từ VOV.vn |
Nhật Trường/VOV-ĐBSCL |
THVL: Khi kỹ sư công nghệ thông tin…nuôi trùn quế
Vốn là kỹ sư công nghệ thông tin nhưng lại có đam mê về nông nghiệp, một chàng trai ở Tiền Giang đã khởi nghiệp với mô hình nuôi trùn quế và đã có những thành công nhất định với dự án này.
| Được trích dẫn từ Đài Phát Thanh Và Truyền Hình Vĩnh Long: https://www.thvl.vn/nguoi-dua-tin-24g/khi-ky-su-cong-nghe-thong-tin-nuoi-trun-que/ |
|
